ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΙΟ
Πριν 10 χρόνια η ιστορικός απ’ τη Βουλγαρία Κωνσταντίνα Κούνεβα ήρθε στην Ελλάδα να δουλέψει ως καθαρίστρια, όπως και χιλιάδες άλλοι οικονομικοί μετανάστες. Έκτοτε, μάχιμη συνδικαλίστρια, γραμματέας της ΠΕΚΟΠ (Παναττική Ένωση Καθαριστριών και Οικιακού Προσωπικού), ενός απ’ τα μαχητικότερα σωματεία, αγωνιζόταν για τα εργασιακά δικαιώματα των καθαριστριών. Το απόγευμα της 22ας Δεκεμβρίου, όπως γυρνούσε σπίτι της, η Κωνσταντίνα Κούνεβα δέχτηκε δολοφονική επίθεση με βιτριόλι απ’ τους μπράβους της εργοδοσίας, σαν τιμωρία για τη συνδικαλιστική της δράση.
Εδώ και δέκα χρόνια ένα σύγχρονο δουλεμπόριο ανθεί στη χώρα μας. Η δολοφονική επίθεση εναντίον της Κωνσταντίνας Κούνεβα, αλλά και η ασίγαστη φωνή της, έγιναν η αφορμή να αποκαλυφθεί αυτό το σύγχρονο δουλεμπόριο, ήρθαν στην επιφάνεια σημαντικές πλευρές αυτού του εργασιακού μεσαίωνα.
Το σύγχρονο δουλεμπόριο
Η επισφαλέστερη εκδοχή μισθωτής εργασίας έγκειται στη μορφή του «δανεικού εργάτη», μοχλός για την επέκταση και την κυριαρχία της οποίας στάθηκαν οι Εταιρίες Προσωρινής Απασχόλησης και τα Ιδιωτικά Γραφεία Συμβούλων Εργασίας. Αυτές οι εταιρίες νοικιάζουν εργαζόμενους σε άλλον εργοδότη μεταθέτοντας έτσι τη δέσμευση της τήρησης της εργατικής νομοθεσίας απ’ τον έμμεσο εργοδότη (στην προκειμένη ο ΗΣΑΠ) στον άμεσο (ΟΙΚΟΜΕΤ) οι οποίες υποχρεώνονται να συνάπτουν σύμβαση εργασίας όπου και πρέπει να αναφέρονται οι όροι εργασίας, οι όροι αμοιβής και ασφάλισης και άλλα. Έτσι, για τον έμμεσο εργοδότη συμπιέζεται προς τα κάτω το εργατικό κόστος (κόστος ασφάλισης, αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης κλπ), ο δε άμεσος, οι εταιρίες σε πολλές περιπτώσεις κρατάνε τους εργαζόμενους σε καθεστώς αβεβαιότητας και ομηρίας μην τηρώντας τις συμβάσεις, μην καταβάλλοντας επιδόματα, αμοιβές για υπερωρίες και παρέχοντας ελλιπή ή και καθόλου ασφάλιση. Έτσι, πολύ συχνά, οι εργαζόμενοι σ’ αυτές τις εταιρίες δουλεύουν ανασφάλιστοι και μένουν απλήρωτοι για καιρό και όταν τελικά πληρώνονται μπορεί να παραβιάζεται ακόμα και ο κατώτατος βασικός μισθός. Κι όλα αυτά υπό το καθεστώς της καλλιέργειας του τρόμου, της απειλής, της ψυχολογικής βίας της απόλυσης.
Ο θεσμός του σύγχρονου δουλεμπορίου μισθωτής εργασίας προέρχεται από την ΕΕ η οποία συνεχώς διακηρύσσει την ανάγκη ελαστικοποίησης της αγοράς εργασίας, η δε νομοθετική του κατοχύρωση ξεκίνησε επί κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ και συνεχίστηκε από τη ΝΔ, νόμοι οι οποίοι διαμόρφωσαν έναν πραγματικό μεσαίωνα για τα εργατικά δικαιώματα στο χώρο της προσωρινής απασχόλησης.
Η περίπτωση της Κωνσταντίνας
Η Κωνσταντίνα Κούνεβα εργαζόταν στην ΟΙΚΟΜΕΤ, μια εταιρία καθαρισμού που είχε αναλάβει τον καθαρισμό του ΗΣΑΠ, ανήκε δηλαδή στη μορφή εργασιακής σχέσης που λέγεται σύγχρονο δουλεμπόριο. Η ΟΙΚΟΜΕΤ παίζει το ρόλο του εργολάβου που νοικιάζει εργαζόμενους στον ΗΣΑΠ, εργολαβίες οι οποίες βρίσκονται και στην πλειοψηφεία των δημόσιων νοσοκομείων, στον ιδιωτικό τομέα αλλά και σε πανεπιστημιακούς χώρους όπως το ΕΜΠ. Η Κωνσταντίνα Κούνεβα με το σωματείο της, κατήγγελνε τη συστηματική καταπάτηση των εργασιακών και ασφαλιστικών τους δικαιωμάτων, τις άθλιες συνθήκες δουλειάς καθώς και τις συχνές μεταθέσεις. Διεκδικούσαν την μη περικοπή των μισθών, την πληρωμή των δώρων που δικαιούνται, την κατάκτηση των βαρέων και ανθυγειινών ενσήμων στην ασφάλιση που τους στερούσαν (υιοθετώντας ένα υποτιθέμενο διάλειμμα για να μειωθούν οι εργάσιμες ώρες απ’ τις 6 στις 5μιση, διάλειμμα που αν μη τι άλλο δε γινόταν ποτέ), αγωνίζονταν για την αποτροπή των παραβιάσεων των εργατικών δικαιωμάτων.
Η πρωτοφανής αυτή δολοφονική επίθεση δεν ήταν η έναρξη της εργοδοτικής τρομοκρατίας αλλά η αποτρόπαια κορύφωσή της. Έως τότε διώκονται πλήθος συνδικαλιστών, απεργίες καταδικάζονται και στην περίπτωση της ΟΙΚΟΜΕΤ, εκβιάζονται και τρομοκρατούνται εργαζόμενοι με σκοπό να καταστεί πρακτικά αδύνατη η συνδικαλιστική τους οργάνωση. Έτσι άλλωστε απάντησε η συγκεκριμένη εταιρία στον αγώνα του σωματείου, με τη σύσταση του επιχειρησιακού σωματείου, το οποίο είναι καθαρά εργοδοτικό, και βάζοντας τις καθαρίστριες να υπογράφουν χαρτιά που καταδικάζουν την ΠΕΚΟΠ και δέχονται τη συμπίεση των δικαιωμάτων τους.
Ταυτόχρονα η εταιρεία απολάμβανε προστασίας από τους δύο μεγάλους κρατικούς πελάτες της, τον ΗΣΑΠ και την Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων, οι οποίοι αδιαφορούσαν για τις διαρκείς καταγγελίες των εργαζόμενων και του Σωματείου και δεν παρενέβαιναν για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας. Την ίδια αδιαφορία έχουν επιδείξει για αυτές και πολλές άλλες περιπτώσεις δουλεμπορικής συμπεριφοράς στους εργαζόμενους, το Υπουργείο Μεταφορών, το Υπουργείο Εργασίας και η Επιθεώρηση Εργασίας. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες της Κυβέρνησης και του Κράτους, έδιναν κάλυψη στις άθλιες εργοδοτικές πράξεις των εταιρειών του κλάδου, μη θέλοντας να εμποδίσουν την κερδοφορία τους, τη βασισμένη στην υπερεκμετάλλευση των εργαζομένων.
Χτύπημα στους εργατικούς αγώνες και στους μετανάστες
Σ’ ένα τέτοιο καθεστώς είναι φανερό πως σε ειδικές περιπτώσεις προβλέπεται η παραδειγματική πειθάρχηση όσων αντιστέκονται. Η δολοφονική αυτή ενέργεια αποτελεί χτύπημα στους εργατικούς αγώνες και στις εργατικές διεκδικήσεις, ήταν μια προσπάθεια περιστολής της δράσης όποιου σηκώνει το κεφάλι, εν ανάγκη αφαιρώντας του τη ζωή.
Ήταν όμως η δολοφονική αυτή ενέργεια κι ένα χτύπημα στους μετανάστες, αποτέλεσε μέρος μιας προσπάθειας φίμωσης του κομματιού αυτού της εργατικής τάξης, του πλέον ευάλωτου και σκληρά εκμεταλλευόμενου. Εντάσσεται σε μια συνολικότερη προσπάθεια από μεριάς του κεφαλαίου οι μετανάστες να μην έχουν φωνή και να αντιμετωπίζονται σαν κατώτεροι άνθρωποι, να ξυλοκοπούνται και να αποσιωπάται η βάναυση μεταχείριση τους.
Η Κωνσταντίνα Κούνεβα δεν έμεινε μόνη.
Δύο μαζικές διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας στις 22 Γενάρη και στις 19 Φλεβάρη οργανώθηκαν απ’ την Πρωτοβουλία 90 Πρωτοβάθμιων Σωματείων, ενώ πολλές κινητοποιήσεις έχουν λάβει χώρα με καταλήψεις του ΗΣΑΠ κι άλλες μορφές. Χιλιάδες διαδηλωτές εξέφρασαν τη συμπαράσταση και την αλληλεγγύη τους στην Κωνσταντίνα Κούνεβα βάζοντας στην προμετωπίδα τους το αίτημα της κατάργησης του καθεστώτος των ενοικιαζόμενων εργαζομένων. Ο αγώνας αυτός μετράει ήδη μία νίκη. Επιτεύχθηκε η δέσμευση του διοικητή του οργανισμού να καταγγείλει τη σύμβαση με την ΟΙΚΟΜΕΤ καθώς και να εισηγηθεί την πρόσληψη των καθαριστριών ως μόνιμου προσωπικού, μισθοδοτούμενο απ’ τον ΗΣΑΠ.
Η ΓΣΕΕ δεν έμεινε απλώς αμέτοχη αλλά στάθηκε εχθρική στις κινητοποιήσεις αλληλεγγύης, καταδικάζοντάς τες ως παράνομες, αποδεικνύοντας έμπρακτα πως η στάση τους κάθε άλλο παρά συνάδει με τον αγώνα για πλήρη κατάργηση του δουλεμπορίου, των εργολαβιών, των ελαστικών σχέσεων. Δεν αντιπαρατίθεται γι’ αυτά τα ζητήματα, σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα συναινεί στην ύπαρξη εργολάβων. Χαρακτηριστικό είναι πως η ίδια η ΓΣΕΕ χρησιμοποιεί εργολάβο καθαρισμού για τα γραφεία της!
Αγώνας μέχρι τη νίκη
Ο αγώνας αυτός πρέπει να είναι και η απάντηση του εργατικού κινήματος. Η αποφασιστική αναμέτρηση με το σύγχρονο δουλεμπόριο, χωρίς περιθώριο για νομοθετικές ρυθμίσεις, η κατάργηση του θεσμικού πλαισίου της ελαστικής εργασίας και της νομοθετικής της κατοχύρωσης απ’ την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με τροποποιήσεις απ’ τη ΝΔ, η διεκδίκηση δηλαδή μόνιμων και σταθερών εργασιακών σχέσεων για όλους με αξιοπρεπείς μισθούς.Η Κωνσταντίνα Κούνεβα δεν προσφέρεται για «δακρύβρεχτα ρομάντζα» όπως τόνισαν σε σημείωμα οι δικοί της, δεν αποζητά απλώς συμπαράσταση, αλλά να δικαιωθεί αυτός ο αγώνας. Και ο αγώνας αυτός δε θα δικαιωθεί μόνο αν αποκαλυφθουν οι δολοφόνοι, αλλά αν καλυτερέψουν οι συνθήκες για τις συναδέλφισσές τις, τις καθαρίστριες, αν σπάσει η εργοδοτική τρομοκρατία, αν δυναμώνουν τα σωματεία, αν όλο και περισσότεροι πάψουν να σκύβουν το κεφάλι, αν θα προχωρήσει ο αγώνας ενάντια στο σύγχρονο δουλεμπόριο μέχρι την τελική νίκη.
